Concerto REAL FILHARMONÍA DE GALICIA en Vigo

Xa podes coller as entradas soltas en Ataquilla.com para este concerto da TEMPADA DE ABONOS DE CLÁSICA AFUNDACIÓN 2022.

 

Directora Joana Carneiro
Acordeón Helena Sousa

VENRES 21 OUT | 20.00 h

I
LUDWIG VAN BEETHOVEN (1770-1827)
Sinfonía 1 op.21 en Do maior
Adagio molto - Allegro con brio
Andante cantabile con moto
Menuetto: Allegro molto e vivace
Finale: Adagio - Allegro molto e vivace

RICHARD GALLIANO (1950-)
Concerto para acordeón e cordas Opale (1994)

II
OBRA A DETERMINAR

IGOR STRAVINSKY (1882-1971)
Suite Pulcinella
Sinfonia
Serenata
Scherzino
Tarantella
Toccata
Gavotta con due variazioni
Vivo
Minuetto
Finale

Duración aproximada do concerto: 90 minutos

 

NOTAS AO PROGRAMA

Cando aos trinta anos Beethoven rematou a Primeira Sinfonía, xa tiña no seu catálogo dez sonatas, dous concertos para piano e seis cuartetos de corda nos que, aínda mantendo a estética do Clasicismo e asumindo totalmente os achados de Haydn e Mozart, avanzara categoricamente na configuración dunha linguaxe que lle faría sentar os fundamentos de xeito diferente e revolucionario. Para moitos expertos, estableceu as bases para enfrontarse á música, nunha evolución que o levaría cara ás portas do Romanticismo e, mesmo ‒nos últimos anos da súa vida‒ aínda máis lonxe. A estrea da Sinfonía núm 1, na Viena do ano 1800, conmocionou o público do Burgtheater; a uns porque lles parecía moi semellante á Sinfonía Xúpiter de Mozart, a outros por encontrala estraña na orquestración con excesivas modulacións e raros contrastes, e para o resto, por tomala coma un ousado desafío a Haydn, o máis importante compositor vivo na capital austríaca. Hoxe, sería considerada decidida e desbordante de vitalidade, cunha ambición orquestral que non lle impide que as ideas estean expresadas cunha enerxía que, dalgunha maneira, anticipa a contundente manifestación espiritual característica de sinfonías posteriores. Os seus catro movementos comezan cun Adagio molto que tras unha lenta introdución desenvolve a forma sonata, onde o tema vai asomando aos poucos nos primeiros violíns. O Andante cantabile con moto proporciona un tema sinxelo, que permanece durante todo o movemento. Trompetas e timbais engaden unha delicada coloración. Beethoven titula o seu terceiro movemento Menuetto, aínda lonxe da esperada danza cortesá; a música desenvólvese nun certo scherzo: animado, enérxico e implacable, un primeiro paseo cara aos grandes scherzos das sinfonías impares e unha das mostras dos cambios desde o clasicismo que o musicólogo e produtor estadounidense Maynard Solomon explica así: «Aínda que marcado como un menuetto, a música non era impresionante, equilibrada ou bailable. Era rápida, marcada como molto e vivaz para fomentar un ritmo rápido […] En xeral, este movemento foi un adecuado adeus ao século XVIII». O Finale comeza lento, a continuación unha forma sonata expresiva, con chispa, cinguida ao modelo formal dos finais das sinfonías de Londres de Haydn. Coma no primeiro movemento, aínda que máis sutilmente, ao concluír a sinfonía parece impoñerse un modo marcial propio da época, rebelde sobre o ánimo atrevido e radiante que mantén ata o final.

O compositor musical e acordeonista franco-italiano Richard Galliano comezou tocando o piano e o acordeón co seu pai, ampliando os seus estudos con Claude Noël, quen o introduciu no mundo do jazz e máis tarde no Conservatorio de Niza, estudando contrapunto, harmonía e trombón. Galliano é un músico vital na escena europea, movéndose con facilidade estilística entre formacións clásicas e grupos de jazz. Como intérprete, sitúa o acordeón como Astor Piazzolla fixo co bandoneón, levando o instrumento e os seus contextos a novas e enriquecedoras posibilidades. Precisamente, en 1983, comeza unha grande amizade entre Galliano e Piazzolla, cando este invitou o acordeonista como solista nun traballo inspirado no shakesperiano Soño dunha noite de verán, con música orixinal do arxentino e escenografía de Jorge Lavelli. Esta relación con Piazzolla e as súas colaboracións con artistas como Juliette Gréco, Charles Aznavour e músicos de jazz de primeira fila, desde Ron Carter e Chet Baker ata Jan Garbarek e Wynton Marsalis, dan idea da súa versatilidade tanto compositiva como interpretativa. O seu piazzollaniano Concerto Opale para acordeón e orquestra de cordas data de 1994 e está repleto de ritmos axitados e intensidade nas cordas, música de furiosa enerxía que nalgunhas pasaxes soa a inspiración balcánico-mediterránea, evocando sonoridades de órgano. O tempo lento ofrece unha narración sinxela, con dous temas abertamente románticos, case nostálxicos, de beleza cinematográfica, e impregnados do espírito do continente suramericano. O colorido medra e mantén un sutil equilibrio entre o acordeón solista e as cordas orquestrais. O final é un tema apaixonado e festivo que se frea para un melancólico segundo tema con ecos do movemento lento, misterioso e cálido.

Desde Nova York, Astor Piazzolla regresa con frecuencia á súa Arxentina natal onde traballa con Aníbal Troílo e estuda composición con Alberto Ginastera e, en París, con Nadia Boulanger quen o anima a traballar nos seus coñecementos da súa música de raigaña popular. Seguindo o consello da súa mestra, fundaría o Octeto Bos Aires e o Quinteto Nuevo Tango para interpretar as súas composicións afastadas do estilo bailable, revolucionando o tango ao dotalo dunha linguaxe propia con arranxos camerísticos e harmonías máis arriscadas, coa fin de levalo ás salas de concertos. Estes parámetros de cambio foron recibidos con certa resistencia polos tanguistas máis tradicionais e non foi ata finais dos anos oitenta cando comezou a ser recoñecido como o renovador do xénero por incluír nas súas partituras texturas contrapuntísticas, extremos cromatismos e disonancias mesturadas con elementos de jazz e unha expansiva instrumentación. Porén, Piazzolla xa ocupaba un lugar relevante no panorama musical internacional, actuando como solista de bandoneón e escribindo pezas coma o Concierto para bandoneón y orquesta (1979) e Le Grand Tango (1982) para chelo e piano, dedicada a Mitislav Rostropovich. Durante unha xira por Estados Unidos en 1987, Piazzolla coñece o Cuarteto Kronos en Nova York e, nuns poucos días, escríbelle unha breve composición, Four to Tango. O ecléctico Cuarteto encargoulle outra obra que, finalmente, non chegou a realizar, pero que inspirou o compositor para reescribir unha peza anterior para bandoneón e cuarteto de cordas, converténdose nestas Five Tango Sensations. A partitura é unha suite escrita en 1989, estreada polo Cuarteto e el mesmo, sendo a última gravación de estudio do arxentino. Five Tango Sensations son cinco pequenas pezas que representan diferentes accións, emocións ou sensacións: Durmir, Amar, Ansiedade, Espertar e Medo, protagonizadas polo bandoneón como responsable da liña melódica sobre, por veces, un enleado acompañamento das cordas.

O impacto da produción de Igor Stravinski sobre a música clásica occidental resultou claro tras a estrea do ballet A consagración da primavera e medrou co século. Foi capaz de desbaratar a harmonía diatónica de xeito controlado, pero resultou difícil de analizar. Stravinski introduce na música novos modos tomados do folclore ruso, da música relixiosa ou o modo da alternancia maior e menor e intervalos de segunda, derivados de Rimski-Korsakov, do que foi alumno predilecto. A súa revolución harmónica está acompañada da súa revolución rítmica e o tempo das súas creacións non continúa coas regras da maioría da música occidental, os cambios na harmonía e no ritmo están acompañados por cambios na forma: a súa música non se move con intención cara a unha resolución. A produción musical del pode dividirse en tres períodos, o primeiro deles, chamado ruso-impresionista está conformado polas súas tres obras para ballet: O paxaro de lume, Petroushka e A consagración da primavera, todas elas encargadas pola prestixiosa Compañía de Ballets Rusos con claras influencias da escola rusa e do folclore do seu país. Escribe para gran orquestra, marcando claramente a citada revolución da linguaxe musical, abandona o concepto de tonalidade tradicional, utiliza libremente a disonancia, xoga cos ritmos irregulares e os cambios de acentuación, explotando ao máximo os recursos de cada instrumento. A idea orixinal de Petrouschka tivo lugar cando o compositor se preparaba para iniciar A consagración da primavera, para relaxarse, pensou escribir unha peza para piano e orquestra, formación que encheu de frescura o discurso sonoro, renovou a paleta tímbrica, mostrando unha infinita inventiva da que xorden as ideas musicais, en definitiva, amosa a personalidade dun compositor no primeiro tramo da súa carreira. En 1911 adaptou a partitura a un ballet cuxo personaxe central sería Petrouschka, pulchinelo do teatro de monicreques ruso.